ادله‌ی حجیت خبر واحد

مبحث حجیت خبر، به خصوص خبر واحد از امهات مباحث اصول فقه است، چون در زمان غیبت کبری، بخش اعظم احکام از طریق اخبار احاد به دست می‌آید که ظن آور است و موارد محدود‌ی از طریق اخبار متواتر و محفوف به قرینه‌ی قطعیه به دست می‌آید که به آن‌ها قطع و یقین داریم. بدین جهت ضروری است به این مسئاله بهاء لازم داده شود. اولین کسی که راجع به حجیت خبر واحد سخن گفته است، شافعی در (الرساله) است و از قدمای امامیه سید شریف مرتضی در الذریعه و شیخ طوسی در عدة الاصول این باب به بحث نشسته‌اند، چنانچه دیگر اصولیین از کنار این موضوع بی‌تفاوت نگذشته‌اند تا اینکه از متاخران علمای شیعه شیخ انصاری در فرائد الاصول (دربخش ظن) و آخوند خراسانی در کفایه الاصول، در این زمینه بررسی تفصیلی و استنتاج داشته‌اند. به دلیل اهمیت بحث حجیت خبر، اصولیین معاصر به طور مبسوط از آن سخن می‌گویند. خبر اگر متواتر و همراه با قرینه‌ی قطعیه باشد، معتبر و حجت است؛ در خبر بدون قرینه‌ی قطعیه، اصولیین اختلاف نظر دارند: بعضی معتقدند که حجت است و بعضی حجت نمی‌دانند؛ چون علمایِ اصول معتقدند که خبر واحد مجرد از قرینه‌ی قطعیه، مفید ظن است و ظن بما هو ظن، ارزشی ندارد؛ لذا در صورتی می‌توانیم خبر واحد را حجت بدانیم و به آن عمل کنیم که دلیل خاصی برای عمل بدان داشته باشیم. در رابطه با عدم حجیت خبر واحد (غیر متواتر و غیر محفوف به قرینه قطعیه) به آیات قرآن، روایات، اجماع و دلیل عقل، استدلال شده است که این استدلال‌ها قابل خدشه است. قائلین به حجیت خبر واحد ضمن رد دلایل مخالفین، محدودیت و قیودی برای خبر واحد قایل‌اند. همچنین موافقین حجیت به آیات، روایات، اجماع، دلیل عقل و سیره عقلا، استدلال کرده‌اند، آیاتی که به آن‌ها استدلال شده نباء، نفر، کتمان، سوال، و اذن است و همین‌طور به چند دسته ازروایات احتجاج کرده‌اند که تواتر معنوی دارد. اجماع، سیره عقلا و دلیل عقل، دلایل دیگری موافقین است. گر چه این ادله قابل بحث و اشکال است و کافی نیست ولی آنچه به طور قاطع و کامل بر مدعا (حجیت) دلالت می‌کند، سیره عقلا است که مانع و رادع از طرف شارع برای آن نیست.