بررسی احادیثِ غلوّ با تأکید بر آراء علامه محمدکاظم هزارجریبی (م 1236 ق)
نوع مقاله : مقاله پژوهشی
نویسندگان
1 پژوهشگر دکتری دانشگاه تهران / فلسفه اخلاق
2 دانشیار مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی
3 دانش آموخته کارشناسی ارشد رشته کلام
چکیده
از اندیشه‌های انحرافی که پیدایش آن به قبل‌از اسلام بازمی‌گردد، غلو است. این اندیشه در اسلام (تشیع و تسنن) نیز رخنه کرد و در طول تاریخ ظهور و بروز داشته است. غلو در آیات قرآن و روایات معصومین(ع) نقد و غالیان سرزنش شده‌اند. امامان معصوم(ع) با مسألۀ غلو به مانند دیگر اندیشه‌های انحرافی به مقابله و مبارزه برخاستند. دانشمندان شیعه نیز به تبعیت از قرآن و عترت در آثار خویش مبانی و اندیشه‌های غلوگرایانه را تبیین، تحلیل، و رد کردند. یکی از اندیشمندانی که در نقد غالیان، قلم‌فرسایی کرده، علامه محمدکاظم هزارجریبی، از دانشمندان شیعی دورۀ زند و قاجار است. وی 3 رساله از آثارش را به نقد غلو اختصاص داده است و ازاین رهگذر، برخی مقامات اهل بیت علیهم‌السلام را انکار و بعضی از بزرگان شیعه نظیر حافظ (ره) را تکفیر کرده است. دو تن از افرادی که اندیشه‌های غالیانه داشته‌اند، شیخ احمد احسایی و نورعلیشاه اصفهانی (1212 قمری) است. اولی هم‌درس هزارجریبی بوده و مانند ایشان در درس وحید بهبهانی حاضر می‌شده است و دومی مانند هزارجریبی مدتی در کربلا بوده است. این دو شخصیت در اندیشه‌های غلوستیزانه هزارجریبی نقش داشته‌اند.
درباره غلو و نقد آن تحقیقات بسیاری شده است اما دربارۀ منظومه فکری هزارجریبی در غلوستیزی پژوهش اندکی صورت گرفته است و این مقاله پیوندگاه غلو با نظریات هزارجریبی است. در رسالۀ حاضر ویژگی‌ها و مشخصات غلو با تأکید بر نظریات هزارجریبی کنکاش شده و مورد مداقه قرار گرفته است. روش گردآوری اطلاعات کتابخانه‌ای (کتاب‌های چاپی و نسخه‌های خطی) بوده و از روش تبیینی ـ تحلیلی در پردازش اطلاعات بهره گرفته شده است.
درباره غلو و نقد آن تحقیقات بسیاری شده است اما دربارۀ منظومه فکری هزارجریبی در غلوستیزی پژوهش اندکی صورت گرفته است و این مقاله پیوندگاه غلو با نظریات هزارجریبی است. در رسالۀ حاضر ویژگی‌ها و مشخصات غلو با تأکید بر نظریات هزارجریبی کنکاش شده و مورد مداقه قرار گرفته است. روش گردآوری اطلاعات کتابخانه‌ای (کتاب‌های چاپی و نسخه‌های خطی) بوده و از روش تبیینی ـ تحلیلی در پردازش اطلاعات بهره گرفته شده است.
کلیدواژه‌ها
)